Community Care bestaat bijna drie jaar

“We moeten weer een kopje suiker van de buren lenen”

Community Care bijna drie jaar actief in Zuid-Limburg

Community Care werd in de wijken Maastricht, Heerlen en Valkenburg gestart in januari 2022. Het doel van de beweging is om ouderen langer thuis te laten wonen, ze zelfredzamer te maken, de samenredzaamheid te stimuleren en eenzaamheid tegen te gaan. Onderzoek door hogeschool Zuyd en de Academische werkplaats naar de resultaten van de eerste drie jaar wordt aan het eind van dit jaar gepresenteerd. Vooruitlopend hierop is nu al duidelijk dat het proeftuinenproject wordt omgezet naar een programma en dat er meer wijken in Zuid-Limburg worden toegevoegd.

“Vaak wordt gedacht dat deze beweging alleen maar is opgestart vanwege de toename van de zorgzwaarte en de steeds krappere arbeidsmarkt”, legt Nelleke Tinbergen, Programmamanager Community Care bij Sevagram, uit. “Het is echter ook een wens van de senioren zelf. Ze willen het liefst zo lang mogelijk zelfstandig thuis kunnen wonen. Het is dus niet alleen een ‘probleemgestuurd’ programma.”

Meer dan 60 organisaties
“Community Care is ook niet van Sevagram”, gaat Nelleke Tinbergen verder. “Wij hebben het initiatief wel aangezwengeld en hebben ons natuurlijk verbonden aan Community Care. Er hebben zich meer dan zestig organisaties in de zorg, huisartsen, gemeenten, mantelzorgers, vrijwilligers, woningcorporaties, verenigingen, seniorenraden, welzijns-en onderwijsinstellingen in Zuid-Limburg aangesloten. Daarnaast hebben zich ook vele burgers verbonden aan het initiatief. Samen hebben we ons tot doel gesteld om ouderen acht tot twaalf maanden, op een kwalitatief goede manier, langer thuis te kunnen laten wonen. Dit kun je alleen maar realiseren als je het met iedereen samendoet.”

Te veel in hokjes
Het officiële onderzoeksrapport wordt pas eind van het jaar gepresenteerd, maar de programmamanager heeft nu al zaken op het netvlies waarin verbeterstappen gezet kunnen worden. “Het is een kwestie van wat werkt wel en wat werkt niet. Daarom zijn het ook proeftuinen in Maastricht, Heerlen en Valkenburg. We merken dat we snel mensen en organisaties vinden die zich aan de beweging willen verbinden. Maar als het aankomt op vragen over financiering en verantwoordelijkheid wordt het moeilijker. Daar denken we nog te veel in hokjes, ook omdat het zo geregeld is in Nederland. Ik zeg wel eens ‘het meedoen van de burgers gaat goed, het meedenken en -beslissen kan nog beter’. We hebben ze te weinig betrokken in het meedenken en beslissen. Dit krijgt vanaf nu ook extra focus in het programma van Community Care.”

Vliegwiel
Doordat het zorgsysteem van organisaties zo is ingesteld dat ze eigen verantwoordelijkheden hebben, is het ook logisch dat zij het initiatief nemen. “We regelen nog te veel voor burgers die participeren in de beweging. Dat zijn we immers zo gewend. Maar eigenlijk zou bij Community Care de burger achter het stuur moeten zitten. Want zij zijn de drijvende kracht achter het project. Organisaties moeten dit vervolgens ondersteunen. De wetenschap zit ook niet stil als het om Community Care gaat. Methodes over het bouwen van een community worden steeds meer wetenschappelijk onderbouwd. Daar gaan we profijt van krijgen. We zien dat steeds meer organisaties een positie geven aan burgers om de buurt te verbinden. Butterfly buurtverbinders, burgerkrachten, er zijn vele benamingen voor. Al deze vormen passen binnen Community Care en werken als een vliegwiel. Mensen in de buurt zetten zich dan in voor buurtgenoten die dat nodig hebben. Een gemeenschap creëren die betrokken is met elkaar. Daarmee word je ook minder afhankelijk van professionele zorg. Er zijn al plekken in Nederland waar buurtcoaches sneller een woning krijgen aangeboden in ruil voor een aantal uren buurtondersteuning.”

Omkijken naar de buren
“We moeten terug naar elkaar”, vindt Nelleke Tinbergen. “In deze 24-uurs economie, leeft ieder voor zich. Supermarkten zijn tot tien uur ’s avonds open. En anders kun je wel bijna alles thuis laten bezorgen. De nood aan contact en verbinding met je buurtgenoten is hierdoor heel klein geworden. Vroeger leenden we een kopje suiker van de buren als je dat niet meer in huis had. Het is maar een klein voorbeeld, maar het leidde wel tot contact en je zag hoe het met de ander ging. Er moet een generatie opstaan die weer omkijkt naar zijn buren.”

Woningmarkt
Langer thuis blijven wonen betekent ook dat ouderen langer in hun groot huis blijven wonen. Dat is niet bevorderlijk voor de krapte op de woningmarkt. “Het is waar dat de doorstroom stokt, maar voor bijvoorbeeld de starter zijn deze woningen geen optie”, vindt Nelleke Tinbergen. “Niet iedere oudere wil in zijn eentje in een groot huis wonen, maar ze willen ook niet naar een zorgcentrum verhuizen. Er zou dus meer gedaan moeten worden aan aantrekkelijke woningen voor senioren, zoals bijvoorbeeld bestaande aanleunwoningen. En isoleer de senioren niet door ze allemaal naast elkaar te laten wonen. Het is belangrijk dat ze ‘gespikkeld’ wonen. Verschillende doelgroepen wonen dan naast elkaar. Mensen met en zonder een zorgvraag. Op deze manier worden de professionals ook ondersteund door de buurtbewoners die omkijken naar hun oudere buren. Dat is ook Community Care.”

Olievlek
De drie proeftuinen zijn na drie jaar goed op stoom. Op kleine schaal wordt er zo een cultuurverandering gestimuleerd. “Volgend jaar gaan we in meer wijken Community Care implementeren. Alles bij elkaar moet als een olievlek gaan werken. We zien al dat de verblijfsduur van ouderen in zorgcentra steeds korter wordt. Ouderen wonen dus langer zelfstandig. Maar ik ben ook zo eerlijk dat ik dit nog niet voor 100 procent durf toe te wijzen aan Community Care. Het is wel een goede stap in de richting. Belangrijk is wel dat kwalitatief goed thuis kunnen wonen een hoger doel heeft dan langer thuis wonen”, besluit Nelleke Tinbergen.