Langedael laat getuigen van de bevrijding hun verhaal vertellen...

REGIO - De kinderen van toen zijn inmiddels hoogbejaard en wonen vrijwel allemaal in zorgcentrum Langedael in Vaals. Maar de spannende weken die in 1944 voorafgingen aan de bevrijding herinneren zij zich nog heel goed. „Het gevoel dat in al die gesprekken terugkomt is angst”, zegt Esther Jelsma. 

Vaals was in september 1944 vijf weken lang ‘niemandsland’. „De opmars van de bevrijders stagneerde”, zegt Hub Franssen, historicus en vrijwilliger in Langedael. „De Amerikanen stonden bij het Drielandenpunt, de Duitsers lagen aan de andere kant van Vaals op de Sneeuwberg. Vaals zelf was even van niemand.”

De inwoners van Vaals zaten in de val. Het plan om hen te evacueren, net zoals dat met de bevolking van Kerkrade gebeurde, kwam niet tot uitvoering. De Vaalsenaren zochten ’s nachts een veilig heenkomen in de schuilkelders. Zij konden Vaals niet meer in of uit.

Tachtig jaar later hebben Esther Jelsma en Daniëlle Bloemen van zorgorganisatie Sevagram het plan opgevat om met bewoners die dat als kind hebben beleefd te gaan praten over toen. „We hebben in Langedael twaalf bewoners gevonden die daarover kunnen en willen vertellen”, legt Jelsma uit. „Daar ben ik heel blij mee, want zo kunnen we dat stukje geschiedenis van Vaals vastleggen voor volgende generaties.”

Het heeft een boek met persoonlijke herinneringen opgeleverd, met de veelzeggende titel Oorlogsangst. „De mensen wisten niet waar ze aan toe waren, hoe lang het zou duren en hoe het uiteindelijk zou aflopen”, zegt Franssen. „Dat ongewisse heeft diepe sporen achtergelaten.” 

Maar het is niet bij een boek gebleven. Cineast Mark Routs, die voor Sevagram al een documentaire maakte over de processie in Valkenburg, heeft een aantal fragmenten uit de verhalen verfilmd. Zo is te zien hoe groenteboer Gorissen uit Bocholtz zijn aardappelen afleverde bij kasteel Vaalsbroek omdat het dorp hermetisch was afgesloten. 

In drie dagen tijd zijn zo’n twintig scènes opgenomen, zegt Bloemen, waarbij naast acteurs ook medewerkers, vrijwilligers en familie een rol hebben gespeeld. „Zo heeft het maken van die film ook nog een verbindende rol gespeeld”, concludeert Jelsma.

Het boek wordt 30 september gepresenteerd in Langedael. Dan gaat ook de film in première. De hele week is in het verzorgingshuis een tentoonstelling te zien over de bevrijding van Vaals op 19 oktober 1944 en de vijf angstige weken die daaraan voorafgingen.